در این کتاب که نوشته ی ملا احمد نراقی است به طور گسترده و عملی به مفهوم خودآگاهی پرداخته شده است،و داشتن خوشبختی در این دنیا و دنیای دیگر در گرو داشتن خودآگاهی است.البته خودآگاهی به عنوان غایت معرفی نشده و به عنوان مقدمه ای است برای رسیدن به خداآگاهی.

خودآگاهی به گفته ی ملا احمد در دو جنبه ی وجودی انسان است.انسان موجودی مرکب از جسم و جان می باشد.(جان در این کتاب مترادف نفس،روح،عقل آمده است.)شناخت جنبه ی مادی و جسمانی انسان کاری نه چندان پیچیده و دارای نهایت است اما جنبه ی دیگر که بعد اصلی وجودی آدمی است،نهایتی ندارد و هر چه انسان در صدد شناخت آن تلاش کند به آخر نمی رسد و شایسته است که انسان در طول عمر خود همیشه در حال شناسایی بیشتر و غور بیشتر در این بعد اصیل خود باشد.

جان آدمی از خانواده ی مجردات و از جنس فرشته ها ست.و خدای متعال موقتا در این دنیا بین جسم و جان ما ارتباط و علقه ایجاد کرده است.بدن و جسم مادی آدمی نقش مرکب را دارد.

برای شناخت بعد اصلی وجود انسان راهکارهایی پیشنهاد شده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:

برای شناخت این بعد روحانی باید به مجرد شدن نزدیک شد و از تعلقات دنیوی دوری جست:

رو مجرد شو مجرد را ببین              کاو نباشد را ه دیگر غیر از این

راه دیگر راه تفکر است.تفکر در عجایب این عالم و عالم دیگر.برای مثال همین قدر که از عالم ملکوت خبر داریم که هر انسان دارای دوملک برای ثبت اعمالش است ،به این جا می رسیم که قدر و منزلت این انسان در این عالم به کجا می رسد و از تمامی موجودات دیگر ارزشمند تر است.و یا اینکه به این سوال برسیم که این انسان کیست که تا اراده می کند برای انجام عملی آن اراده ثبت می شود؟

و هم چنین تفکر در این نکته که ظرفیت انسان چقدر است و تا کجاست که معصومین به او سارش کرده اند هر شب جمعه از خدا کل عظمتش را طلب کند.وقتی اجازه داریم چیزی را طلب کنیم قطعا ظرفیتش را دارا هستیم.این قبیل تفکرات باعث می شود که در انسان در نتیجه ی درک این نکته که محدود به جسمانیت نیست بهجتی حاصل شود و عمده ی اضطراب ها و افسردگی های ناشی از امور دنیوی از بین برود و دامنه ی دید و جهان بینی فرد بالاتر از امور مادی شود.

راه دیگر توجه به مسئله ی خواب است.نیمه ی روحانی ما در خواب خواب نیست و این صفت متصف به صفت لا تاخذه سنت و لا نوم خداوند کریم است.

با این تفکرات به این نکته می رسیم که به تعبیر ملا احمد یک عالم امر داریم و یک عالم خلق.عالم خلق عالم مادی و خاکی است که ابعاد مختلف زمان و مکان و.. دارد.وهر چه وزن و حجم و مکان و زمان ندارد مربوط به عالم امر است،همه چیز در این عالم فوق زمان پیش می رود.هم چنین که در نماز مومن به معراج می رود.